‘De koe bij de horens vatten’

FABEL: Veel mensen denken dat de horens van een koe gevoelloos zijn. Dit is niet zo, horens zijn levend. De horens bestaan uit drie lagen. Wist je dat de buitenlaag van de horens uit keratine bestaat? Dit is vergelijkbaar met onze nagels. Deze hoornlaag wordt ook wel de hoornsleuf genoemd. Hier zit geen gevoel in. De laag onder de hoornlaag is de lederhuid, deze is sterk doorbloed en bevat een gevoelig beenvlies (net zoals bij de mens, denk maar eens aan het bezeren van bijvoorbeeld je scheenbeen). Ook lopen er in deze laag zenuwen door de hoorn. Zeer gevoelig dus! De lederhuid is de bekleding van de ‘hoornpit’ (vanuit deze hoornpit groeien de horens bij een kalf). (TEKENING HOORN)

FEIT/FABEL: De derde binnenste laag van de hoorn, ‘de hoornholte’ bevat een luchtig botweefsel. De koe behoort dan ook tot de ‘holhoornigen’ (net zoals bijvoorbeeld geiten en schapen). De voorhoofdsholten van een koe lopen door tot in haar horens, waardoor het inwendige van de hoorn hol is, maar dus niet leeg (door het botweefsel). De punt van de hoorn (de hoornsleuf) is echter wel massief.

FEIT: De snelheid waarmee de horens van een koe groeien hangt af van de stofwisseling van de koe. Van invloed hierop kan bijvoorbeeld ziekte en gebrek aan voedsel zijn. Ook tijdens en vlak na de zwangerschap groeien de horens trager omdat de koe de mineralen nodig heeft voor de groei van haar kalf en voor de melkproductie na de geboorte van het kalf. Er ontstaan dan ook zogenaamde jaarringen in de horens (de groei stagneert waardoor er een soort tijdelijke vernauwing ontstaat in de horens die eruit ziet als een ring).

FEIT: De leeftijd van een koe schatten is mogelijk door de jaarringen in de horens te tellen. Logisch? Ja! Als je bedenkt dat de meeste koeien ieder jaar een kalfje krijgen…tel er dan nog twee jaar bij op, omdat ze als ze 2 jaar oud is vaak voor het eerst een kalfje krijgt.

FEIT: De hoorn dient ook als een voorraadruimte van mineralen. In het speeksel van de koe zitten enzymen die gebruik maken van deze voorraad mineralen uit de horens. Zo reguleert de koe o.a. haar zuurgraad in het bloed wat weer belangrijk is voor de werking van haar pens en hiermee dus haar spijsvertering.

FEIT: Natuurlijke airco? Ja dat klinkt misschien gek, maar de horens van een koe zijn een natuurlijke airco. Wanneer je de basis (vlak bij de kop) van de horens vastpakt dan voel je dat de horens warm zijn, naarmate je verder bij de punt (de hoornsleuf) komt worden ze kouder. Doordat de horens zo goed doorbloed zijn kan er via de bloedbaan warmte af worden gegeven. Een soort ‘zweten’ maar dan via de horens. Tijdens het herkauwen vindt er zoals eerder gezegd uitwisseling van mineralen via het bloed plaats. De hoorns raken dan meer doorbloed en worden warmer. De horens kunnen wel 10 tot 12 graden warmer zijn dan de harige huid van de hooglander.

FEIT/FABEL: Al bij de geboorte is de hoornaanzet bij een kalfje aanwezig. Je kunt dit voelen als twee kleine harde knobbeltjes op de kop. (FOTO) Het wordt ook wel de ‘hoornpit’ genoemd. Deze kleine knobbeltjes groeien uiteindelijk uit tot prachtige horens die bij de schotse hooglanders soms wel meer dan een halve meter wijd kunnen worden! Kenmerkend voor de hooglanders is dat de stieren de horens opzij en met de punten van de horens naar voren gericht hebben staan. De koeien dragen de horens zijwaarts naar buiten gericht met de punten veelal naar boven. Toch geldt dit niet altijd, kijk maar eens naar deze koeien. Er zijn dus altijd uitzonderingen…

FABEL: De kleur van de horens kan variëren, sommige horens zijn zwart bij de punten, anderen zijn egaal van kleur, vaak crèmekleurig. Dit is genetisch bepaald. Wanneer het zonlicht door de horens schijnt zie je de rode gloed van de rijk doorbloedde tweede laag (de lederhuid) van de hoorn.

FEIT: Tijdens de barre winters in haar land van herkomst (Schotland) gebruikt de schotse hooglander haar horens om in de sneeuw toch nog een lekker hapje te kunnen vinden, ze ‘graaft’ met haar horens de sneeuw aan de kant. Ook zijn haar horens erg handig in geval van jeuk…soms zijn die lange uitsteeksels aan je kop ook onhandig en neem je ongewild ballast met je mee.

FEIT/FABEL: Een deel van de koeienhoorn kan afvallen. Het hoorngedeelte ook wel hoornsleuf genoemd (de buitenste laag van de horens) kan door bijvoorbeeld een gevecht worden afgestoten. De tweede laag in de horen, de lederhuid, komt dan bloot te liggen. De hoorn kan dan erg gaan bloeden (omdat in de lederhuid heel veel bloedvaten zitten). De hoornpit het levende binnenste gedeelte blijft dan zitten en kan weer een nieuwe hoornsleuf laten aangroeien.

FEIT: De hoorns van een koe hebben deels invloed op de status die zij heeft binnen de kudde. Ze kan via subtiele hoornbewegingen signalen afgeven aan haar kuddegenoten. De anderen vangen dit dan op. Je ziet soms koeien die de horens en koppen tegen elkaar duwen en hoort dan het tikken van de horens tegen elkaar. Deze zogenaamde rangordegevechten, zijn bedoeld om te laten zien wie de sterkste is en daarmee de leider. De hoorns zijn dus niet bedoeld als wapen, maar zijn meer een teken van kracht en dwingen respect af.

FEIT: Een koe weet precies waar zich de uiteinden van haar (soms wel meer dan een halve meter wijde) horens zitten. Vergelijk het maar met dat wij precies weten waar onze tenen zitten zonder dat we ernaar hoeven kijken. Daarom kan een Schotse hooglander zonder het hele bos mee te nemen tussen de bomen door wandelen en grazen. Soms zijn ze wat minder oplettend en gaat het wel eens wat onhandig tussen al die takken door en blijft er wat hangen aan hun ‘kapstok’… (FOTO BOAZ)